Światowy Dzień Mokradeł z batalionem w roli głównej

Przy dacie 2 lutego w kalendarzu świąt nietypowych można znaleźć kilka wydarzeń, np. Dzień Niedźwiedzia, Dzień Świstaka, Dzień Naleśnika, Dzień Pozytywnego Myślenia oraz… Dzień Mokradeł. Jest to bardzo ważne z przyrodniczego punktu widzenia święto. To ono stało się inspiracją do przybliżenia naszym uczniom sylwetki ptaka , którego ostoje spotkać można  w Biebrzańskim Parku Narodowym.

Batalion. Pierwsza myśl, to zaszczytne imię naszej szkoły. Szkoła Podstawowa im. Batalionu AK „Barbara”. Uczniowie znają historię tego batalionu, jego zasługi w walce z okupantem.

Najmłodsze dzieci- przyszli uczniowie naszej szkoły uczęszczają do Przedszkola „ Batalionik”. Zatem, ciekawie będzie poznać znaczenie trzeciej, tak znajomo brzmiącej nazwy BATALION.

Batalion – ptak, którego wyprzedza jego własna legenda. Może dlatego ludzie, którzy widzą te ptaki po raz pierwszy, mówią, że spodziewali się czegoś… większego.

Tymczasem batalion jest średnio niewiele większy od szpaka.
Ale długie nogi, szyja i wspaniałe godowe kryzy samców powodują, że ptaki te prezentują się niezwykle okazale.

Zamieszkuje rozległe łąki oraz bagna.

Zanim bataliony zostały objęte ochroną, myśliwi zakładali się, kto pierwszy ustrzeli dwa identycznie ubarwione koguty. Nikomu się to nie udało. Na szczęście wycofali się z zakładu.

Jeszcze w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku batalion był stosunkowo częsty. Został herbowym ptakiem Biebrzańskiego Parku Narodowego, utworzonego w 1993 roku. Dzisiaj nawet tam, w jego ostatniej polskiej ostoi, jego lęgi są tylko sporadyczne i bardzo niepewne.

 

Kolekcja Batalionów ocalona dla potomnych

W Muzeum Przyrodniczym im. Krystyny i Włodzimierza Tomków w Ciężkowicach znajduje się niezwykle cenna kolekcja batalionów. Największa znana w naszym kraju. Zbiór sprzed około 50 lat ma niezwykłą wartość naukową i estetyczną a dzięki inicjatywie Klubu Kolekcjonera i Kultury Łowieckiej im. Włodzimierza Tomka oraz licznym prywatnym ofiarodawcom  został odkupiony od spadkobierców.

Odwiedzając Muzeum Przyrodnicze w Ciężkowicach będziemy mogli podziwiać kolekcję, poznać wyjątkową biologię i urodę bataliona oraz historię jego wymierania w Polsce.

W szacie godowej samce tego gatunku posiadają indywidualne, niepowtarzalne upierzenie w postaci spektakularnych kryz i peruk – tu będziemy mogli posłuchać  opowieści o znaczeniu kolorów upierzenia i złożoności godów.

W pierwszej dekadzie XX wieku przestał występować w Małopolsce i sukcesywnie zmniejszał swoją liczebność w całym kraju, najdłużej zajmując lęgowe stanowiska nad środkową Wartą i w Kotlinie Biebrzańskiej. W granicach Polski batalion jest obecnie gatunkiem na krawędzi wymarcia. Regularnie obserwuje się wiosenne toki, co jednak zwykle nie przekłada się na przystąpienie do lęgów. Sama ścisła ochrona gatunkowa nie zatrzymała kurczenia się liczebności batalionów.

Polska Czerwona Księga Zwierząt jako podstawowe działania dla odbudowy populacji podaje rezygnację z obwałowywania koryt rzek, rezygnację z budowy nowych i istniejących zbiorników zaporowych, demeliorację teras zalewowych oraz odpowiednie zagospodarowanie łąk.

Wracamy zatem  do Światowego Dnia Mokradeł. To 2 lutego przypada rocznica uchwalenia w 1971 roku Konwencji o Ochronie Obszarów Wodno- Błotnych, czyli Konwencji Ramsarskiej- od miasta Ramsar w Iranie, gdzie odbyły się obrady.

Mokradła- pogranicze lądu i wody- to ekosystemy kluczowe dla ochrony setek tysięcy gatunków roślin i zwierząt, a także jedne z najważniejszych regulatorów klimatu i krążenia wody na Ziemi.

Mokradła:

• zatrzymują wodę w środowisku,
• są ważnym siedliskiem dla roślin i zwierząt (większość polskich ostoi ptasich znajduje się na mokradłach),
• zatrzymują biogeny i zanieczyszczenia,
• zmniejszają efekt cieplarniany,
• są bardzo istotnym elementem korytarzy ekologicznych, umożliwiających migrację zwierząt,
• nie do przecenienia jest również znaczenie mokradeł w kulturze i nauce.

 

Znaczenie dla nauki

 Ze względu na specyficzne warunki panujące na torfowiskach rozkład materii organicznej zachodzi bardzo wolno. Dlatego szczątki organiczne znajdujące się w torfie ulegają utrwaleniu. Umożliwia to naukowcom badającym rośliny w różnych warstwach torfowiska dokładne określenie, jak zmieniał się klimat i zasięgi występowania roślin a nawet jakie gatunki roślin były przez człowieka uprawiane.

Zdarza się, że w torfowiskach znajdowane są ciała ludzi zmarłych wieki temu.  Są one tak dobrze zachowane, że można z nich wyczytać, co ludzie ci jedli, jak się ubierali, czy byli zdrowi, jak się czesali itp.

 

Znaczenie w kulturze

Kiedyś mokradła traktowano jako łącznik między światem ludzi a światem duchów. Były to tereny tajemnicze, niebezpieczne, działające na wyobraźnię między innymi malarzy, pisarzy czy poetów.

Według podań i legend na bagnach mieszkały topielice, wodniki, rusałki i tym podobne stwory. Wielu z nas zna opowieść o Wodniku Szuwarku. Również poważni twórcy sięgali do postaci, atmosfery i niebezpieczeństw związanych z bagnami np. „Balladyna” Słowackiego, czy uwiecznione przez Mickiewicza Jezioro Świteź. Nieprzebyte bagna w tradycji ludowej to miejsca, gdzie „lęgło się złe” i tylko czarownice miały do nich dostęp. Tam właśnie zdobywały swe tajemne zioła, które później służyły dobru, lecząc chorych ludzi, jak w „Starej baśni” Józefa Ignacego Kraszewskiego.

W licznych opowieściach nieprzebyte bagna sprzyjają okolicznym mieszkańcom, gdy tylko są w szczególnym niebezpieczeństwie. To tam właśnie znajdują schronienie, podczas gdy obcy najeźdźca, nie znając terenu, gubi się wśród bagien i w końcu przepada bez wieści. Na przykład w „Potopie” Henryka Sienkiewicza, Kmicic w potrzebie szczęśliwie odnajduje kryjówkę Kiemliczów ukrytą wśród przepastnych bagien.

Również medycyna ludowa korzystała z leczniczych właściwości roślin terenów podmokłych.

 

Zagrożenie mokradeł

 Są to ekosystemy szczególnie wrażliwe na zanieczyszczenia i wszelkie zmiany stosunków wodnych, nawet na terenach nie sąsiadujących z nimi bezpośrednio. Dlatego właśnie, dla ich ochrony, ustanowiona została Konwencja Ramsarska, którą Polska ratyfikowała w 1978 roku.

Obecnie na liście najcenniejszych obszarów wodno-błotnych świata (Lista Konwencji Ramsar) znajduje się 13 polskich terenów (w sumie 145,075 ha). Są to:

1. Biebrzański Park Narodowy,
2. Park Narodowy Ujście Warty,
3. Słowiński Park Narodowy,
4. Narwiański Park Narodowy,
5. Poleski Park Narodowy,
6. Wigierski Park Narodowy.
7. Subalpejskie torfowiska w Karkonoskim Parku Narodowym
8. Jezioro Łuknajno,
9. Jezioro Karaś,
10. Jezioro Siedmiu Wysp,
11. Jezioro Świdwie,
12. Jezioro Drużno,
13. Stawy Milickie

Zwierzęta terenów podmokłych

Z terenami podmokłymi związanych jest wiele zwierząt, niektóre z nich są naprawdę rzadkie i zagrożone, inne powoli odzyskują utracone stanowiska. Od starożytności nie tylko miały znaczenie przyrodnicze – ale były ważne w różnych kulturach. Jeśli nie zadbamy o to, żeby mokradła przetrwały – one też nie przetrwają…

Uczniowie klas 1-4 uczestniczyli w  obchodach Światowego Dnia Mokradeł gdzie oprócz ciekawych informacji na ich temat obejrzeli również filmik o ptakach,, Walka batalionów’’ oraz fragment filmu „Bagna są dobre”. Opowiada on o bogactwie życia na bagnach. Powstał w ramach projektu przywracania wody na Polderze Północnym Parku Narodowego Ujście Warty. To przepiękna opowieść o raju. Raju na bagnach. Uroku opowieści dodaje głos Krystyny Czubówny, która rozpoczyna słowami: Bagna -są pełne życia, hojne, inspirujące, wrażliwe, potrzebne…

 

Nauczyciel bibliotekarz Małgorzata Musiał